Naar aanleiding van het aangekondigde bezoek van de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto aan Nederland werden er een aantal evenementen georganiseerd om het Nederlandse publiek bewust te maken over de situatie in Mexico en de Nederlandse regering op het hart te drukken de deplorabele mensenrechtentoestand in Mexico aan te kaarten bij de president. Het bezoek werd op het laatste moment om agenda technische redenen afgezegd door Mexico. Maar de evenementen gingen door. Een aantal bestuursleden van de stichting Hester was daarbij aanwezig.

Op 14 april was er een ronde tafel conferentie over Mexico in de Universiteit van Leiden: “Autoritarianism in Mexico political and criminal violence against journalists and activists”.
Georganiseerd door Professor Carlos Aguiar van de afdeling Latijns-Amerikaanse Studies van de Un. Van Leiden. Met deze conferentie wil Aguiar een constructieve dialoog over de situatie in Mexico op gang brengen.
Deelnemers:  Laura Baas (S!Paz, Mexico), Dr. Manuel May (Un. Leiden), Jos Bartman (UvA), Prof.Dr. Ruud Koole (Un. Leiden).Ook Aanwezig Raymond Buve, emeritus hoogleraar geschiedenis Latijns-Amerika Un. Leiden.

Sinds het begin van deze eeuw en vooral sinds het uitroepen van de “War on drugs” in 2006 is er in Mexico een enorme toename van het geweld tegen journalisten, maatschappelijke leiders, en mensenrechtenactivisten. Mexico is nu het land waar de meeste journalisten vermist zijn.
Het geweld heeft invloed op veel aspecten van het dagelijkse leven en van de democratie in Mexico. Politici en de georganiseerde misdaad bedreigen en intimideren burgers die zich met politiek bezighouden.
Jos Bartman belicht de rol van de media in Mexico. Volgens hem heeft president Peña Nieto een soort deal met de meeste gevestigde media gesloten om het goede imago van Mexico in de internationale pers zo veel mogelijk te behouden.
Laura Baas, missionair werker van S!Paz, een zusterorganisatie van Mensen met een Missie. S!Paz (Servicio Internacional para la Paz, http://www.sipaz.org/)  monitoort overal ter wereld de mensenrechtenschendingen. Er zijn in Mexico 27.000 verdwenen personen, en 280.000 ontheemden. In de staat Guerrero, waar de drugsmaffia heel machtig is, worden veel mensen verplicht om voor de georganiseerde misdaad te werken. Mensenrechtenverdedigers worden regelmatig met de dood bedreigd. Hiervoor is de organisatie ACUDDEH opgericht http://acuddeh.org/ (Directe actie voor mensenrechtenverdedigers). Andere organisaties die zich met de verdediging van mensenrechten en vrijheid van meningsuiting in Mexico bezighouden zijn Artículo 33 en Peace Brigades International.
Manuel May Castillo stelt dat de oorspronkelijke Indiaanse bevolking van Mexico slachtoffer is van structureel geweld, een erfenis uit het koloniale tijdperk, een gevolg van racisme, klassenongelijkheid en machismo. Er heeft geen echt dekolonisatieproces plaatsgevonden. De huidige politieke elite heeft een ideologie die stamt uit de koloniale tijd. De politieke leiders zijn dienaren van kapitalistische machten. Het culturele erfgoed van de Indianen wordt beheerd door het Nationale Culturele Instituut waar geen enkele Indiaan in zit. En dat terwijl Mexico de internationale Verklaring van de Rechten van de Mens ondertekend heeft. Zijn conclusie: Mexico is een ‘failed State’, een narcostaat.
Ruud Koole erkent dat hij niet genoeg kennis heeft van de situatie in Mexico om te kunnen zeggen of het echt een ‘failed State’ is. In het algemeen vraagt hij zich af hoe er een eind gemaakt kan worden aan de relatie tussen de politiek en de georganiseerde misdaad. Wellicht door druk vanuit de VS.

Er volgt een korte discussie waar bij Jos Bartman aangeeft dat de Mexicaanse Staat wel degelijk bezorgd is om haar ‘image’, maar dat het natuurlijk niet helpt als Minister Koenders na zijn bezoek aan Mexico de regering prijst om haar ‘oorlog tegen drugs’.
Raymond Buve constateert dat de mensen hun vertrouwen in de politici verloren hebben en dat er geen alternatief is.
Laura stelt dat het grootste probleem de straffeloosheid is.

Op 20 mei vond er een workshop plaats in de Un. van Utrecht:
“Truth and justice from below in violent Mexico”, mede georganiseerd door hoogleraar Latijns-Amerika Wil Pansters.
Het doel van de workshop was analyseren hoe de verschillende maatschappelijke groeperingen in Mexico proberen het hoofd te bieden aan het toenemende geweld. Daartoe zijn experts op verschillend gebied bijeengebracht: academici, vertegenwoordigers van NGO’s, mensenrechtenactivisten e.a.. De workshop is voorbereid i.s.m. verschillende organisaties zoals Amnesty International, Stichting Hester en Peace Brigades International (PBI). De organisatores van de workshop hebben een ‘Policy Statement’ gepubliceerd dat ook op onze site te vinden is www.hester.nu

Sprekers
Carolina Robledo (CIESAS, Mexico City): ‘Op zoek naar de waarheid in de massagraven in Mexico’.
Consuelo Morales (CADHAC, Monterrey): ‘Mensenrechtencrisis in México’
Julio César Márquez en Daniel Gerschenson (Movimiento 5 de junio, Hermosillo, Querétaro, Mexico City): ‘De crèche: het ABC van de straffeloosheid’. In 2009 kwamen 29 kinderen om bij een brand in de crèche ABC in Hermosillo. De werkelijk verantwoordelijken voor dit drama zijn nooit gestraft. Julio César is de vader van een peuter van 2 jaar en 9 maanden die bij de brand om het leven kwam.
Orlando Aragón (UNAM, Mexico City): ‘Het recht als wapen van de onderdrukten. De ‘heruitvinding’ van onderop van de mensenrechten en de inheemse rechtspraak in de Indiaanse beweging Purépecha in Cherán, Michoacán’.
Pater Mario Campos (Guerrero): ‘De reconstructie van de oorspronkelijke volkeren vanuit een oogpunt van veligheid en gemeenschapsrecht’. Deze pater heeft in Guerrero de ‘Autodefensas’ opgericht, een soort burgerpolitie. Deze pakte misdadigers op en overhandigde ze aan het OM, die ze daarna weer vrijliet. Daarna besloten de autodefensas recht toe te passen zoals dat in het verleden bij de inheemse bevolking gedaan werd: de verdachten/schuldigen werden publiekelijk ten toon gesteld aan het volk. Het volk spreekt recht, maar volgens de bestaande wetten. Op het hoogtepunt waren er 7.500 leden van deze autodefensas. Ze werden niet betaald, maar waren wel gewapend.

Romain Le Cour Grandmaison (Sorbonne, Paris): ´Legibility through Violence Operators: the case of Autodefensas in Michoacán´
Romain legt uit dat de autodefensas geen homogene groep was. Het was een reactie op de corrupte politie en op het extreme geweld van de Templarios, een criminele bende. Ze noemden zichzelf gemeenschapspolitie en wilden het normale leven in Michoacan herstellen. Bij dit normale leven horen ook de narcos. Zolang de narcos de burgers niet lastig vielen, lieten de autodefensas hen met rust.
Er werden raden opgericht die de autodefensas moesten controleren en er werd een belasting geheven voor eten, wapens en salaris van de autodefensas.
Echter vooral in het begin waren er wraakacties, publieke terechtstellingen, landroof.
Romain legt uit dat de staat nooit helemaal verdwijnt, deze blijft bestaan naast de autodefensas.
Het is onduidelijk of er nu nog steeds autodefensas bestaan.

De discussie

Edwin Koopman leidt de discussie. Deelnemers: Carrie Comer, IFHR, Marta Durán, Marleen Folkerts, PBI, Marlies Stappers, Impunity Watch, Banjamin Smith, AHRC, Un. Warwick.
Hij stelt de panelleden twee vragen: Is er een verandering op til in Mexico en wat te doen om een ‘regime change’ in Mexico teweeg te brengen?

Volgens Smith moeten we leren van het verleden. In 1955 waren er al moordpartijen.
Carrie Corner: de internationale instanties hebben het steeds moeilijker om de betrokkenheid van de staat bij de misdaden te ontkennen. Mexico maakt zich hierover al duidelijk zorgen. In het internationale Strafhof is Mexico nog niet aan de orde geweest.

Marta geeft aan dat de regeringspartij PRI een goed geoliede machine is. Alles rond de verdwijning van de 43 studenten van Ayotzinapa bevestigt wat we eigenlijk al wisten: de georganiseerde misdaad en de straffeloosheid kunnen niet bestaan zonder de medeplichtigheid van de Staat.
Informatie door de media is heel erg belangrijk. De Mexicaanse regering zal nooit uit eigen beweging willen veranderen. De druk van de internationale organisaties is heel belangrijk.

Marlies Stappers benadrukt het belang van de Cicig (Internationale commissie tegen de straffeloosheid in Guatemala). Mexico heeft ook zo’n commissie nodig. Deze commissie kan belangrijke veranderingen in de wetgeving tot stand brengen. Deze commissie is ontstaan uit de wanhoop van de burgerbevolking. Maar het gaat niet snel. De Cicig functioneert al 10 jaar in Guatemala en het is slechts een van vele instrumenten om verandering teweeg te brengen.

Pater Mario Campos vindt dat we ons niet blind moeten staren op een verandering in de regering. De verandering moet uit de maatschappij komen. We moeten optimistisch en realistisch zijn.

Arsène wijst er op dat het feit dat de dader van de moord op Hester gearresteerd en berecht is aantoont dat er toch iets aan het veranderen is.

Op 21 mei organiseerde De Balie in Amsterdam i.s.m. Club Interbellum de tweede in een reeks bijeenkomsten over Mexico, The Mexican Connection. (http://www.debalie.nl/uitgelicht/the-mexican-connection)
Bij deze bijeenkomst werd aandacht besteed aan de twee gezichten van Mexico: het grote aantal doden en vermisten en de omvangrijke Nederlandse investeringen in het land.
Meer dan 100.000 doden, 27.000 vermisten, wetshandhavers geïnfiltreerd door georganiseerde misdaad, vaak handelend in het belang van corrupte politici. De staat reageert teleurstellend op het immense geweld en de corruptie en cultiveert een sfeer van optimisme gericht op buitenlandse investeringen en economische ontwikkeling.
Nederland heeft sinds 1999 zo'n 52 miljard euro geïnvesteerd in Mexico en is daarmee de tweede grootste buitenlandse investeerder in het land na de Verenigde Staten. Op uitnodiging van Minister Koenders zou de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto dit najaar een staatsbezoek aan Nederland brengen. Het bezoek werd op verzoek van Mexico op het laatste moment afgezegd.
De relatie met tussen Mexico en Nederland roept een aantal ongemakkelijke vragen op over de positie van de Nederlandse regering met betrekking tot de 'twee gezichten' van Mexico. Kunnen we zaken doen met het land van de economische belofte, terwijl we het land van wanhoop verwaarlozen? Welke kansen en uitdagingen ontstaan bij het investeren in een land met een slecht functionerende rechtsstaat? En hoe kan de internationale gemeenschap verantwoordelijkheid nemen voor het aanhoudende geweld en de straffeloosheid in Mexico?

In het avondprogramma werd vooral aandacht besteed aan de economische banden tussen Nederland en Mexico. Hoe kunnen Nederland en Europa bijdragen aan een rechtvaardiger en transparanter Mexico.

De eerste spreker, Cees Hamelink, emeritus hoogleraar internationale communicatie en media, las een brief voor die hij aan de Mexicaanse president Enrique Peña Nieto geschreven heeft. Een geestige brief, waarin hij zei dat Peña Nieto rustig had kunnen komen, dat hij helemaal niet bang hoeft te zijn voor kritiek vanuit Nederland, omdat de koopman het toch altijd wint van de dominee.

Daarna werden er debatten gevoerd onder leiding van Mexico correspondent Jan Albert Hootsen.
Deelnemers aan het eerste debat: Lorenzo Meyer, historicus en  Edgardo Buscaglia, hoogeleraar recht en economie aan de Comlumbia University N.Y.
Meyer benadrukte dat het gebeurde in Ayotzinapa (de verdwijning van 43 studenten) symbool staat voor de 27.000 verdwenen personen in Mexico en het resultaat is van jarenlange straffeloosheid. Er zijn echter in het verleden al heel veel Ayozinapa’s geweest zonder enige reactie van de EU. De politieke corruptie – die hieraan ten grondslag ligt -  moet beschouwd worden als georganiseerde misdaad. Het koloniale verleden van Mexico is doorslaggevend om iets te kunnen begrijpen van de huidige situatie in Mexico. In de koloniale tijd werd er constant gemarchandeerd over de wet. Er werd gezegd dat er volgens de wet gehandeld werd terwijl dat niet gebeurde.
Buscaglia stelde dat de enorme aantallen ‘displaced persons’ ook veroorzaakt worden door economische problemen. De enorme sommen geld die in Mexico witgewassen worden gaan ook via Nederlandse banken. Hij is van mening dat Nederland hier echt iets aan moet doen. Ook moet de kieswet veranderd worden, maar dat moet van onderop en niet van bovenaf.

Tweede debat: Carrie Comer (ICC), Sander Wirken (Impunity Watch) en Hanna Bosdriesz (Grotius Center)
Wat betreft de verdwijningen: er zijn geen stoffelijke overschotten. En de overheid staat toe dat familieleden zelf de stoffelijke resten opgraven, dit is illegaal, waardoor de juridische vervolging van de schuldigen onmogelijk wordt.
Ook hier weer aandacht voor de CICG (Comisión Internacional contra la Impunidad en Guatemala) die ook voor Mexico in het leven geroepen zou moeten worden. (Sander Wirken heeft een prachtige documentaire gemaakt over de Guatemalteekse openbare aanklager Claudia Paz y Paz, die Guatemala heeft moeten ontvluchten).

Edwin Timmer geeft een impressie van de activiteiten van Nederlandse bedrijven in Mexico.

Derde debat: Joost Reintjes, directeur Directie Westelijk Halfrond van het Ministerie van BuZa., Benjamin Cockelet (Poder), Manuel Perez Rocha (transnational Institute)
Conclusie van Cockelet en Perez Rocha: er moeten sancties worden opgelegd aan Mexico om de situatie te verbeteren, De situatie in Colombia, Brazilië en Argentinië is verbeterd door sancties.
Joost Reintjes wordt vooral door Buscaglia aangevallen op het beleid van Nederland t.a.v. Mexico. Reintjes argumenteert dat bij elk bezoek van Nederlandse bewindslieden aan Mexico de mensenrechten hoog op de agenda staan.

Conclusie.
Al deze bijeenkomsten waren zeer informatief. Het is moeilijk te zeggen wat de beste manier is om het Mexicaanse volk te helpen aan een betere regering, met minder corruptie en drugshandel. Er is iets te zeggen voor een algehele boicot, maar dan moeten alle landen daaraan meedoen en daar zal de bevolking in eerste instantie het meest onder lijden. Steeds weer de vinger op de zere plek leggen, zoals onze bewindslieden doen is ook een goede manier. Overduidelijk is dat het heel nuttig is constant aandacht te vragen voor de situatie in Mexico, zoals vele organisaties doen. De stichting Hester draagt daar haar steentje aan bij.