Op 25 maart 2010 vond in de Haagse Hogeschool onder grote belangstelling de eerste Hesterlezing plaats. Tweede Kamer­voorzitter Gerdi Verbeet, hoogleraar Latijns Amerika Wil Pansters en andere Mexico-kenners lieten er hun licht schijnen op de situatie in Ciudad Juárez en zorgden voor een interessante avond en levendige discussie. Een uitgebreid verslag staat in de nieuwsbrief van mei 2010.

Wie in het persoonlijk leven in zijn recht wordt aangetast, moet kunnen vertrouwen op de overheid. Dat stelt Kamervoorzitter Gerdi Verbeet in de eerste Hesterlezing. ‘De overheid zorgt ervoor dat recht wordt gesproken en garandeert een onafhankelijk oordeel. En als de overheid van het eigen land het niet kan - laat dan tenminste andere landen hun stem verheffen.’ 

Deze boodschap verkondigt Gerdi Verbeet ten overstaan van de ruim tachtig geïnteresseerden die zich op 25 maart jongstleden hebben verzameld in de Haagse Hogeschool. Hoe kan er een einde worden gemaakt aan het geweld tegen vrouwen in Ciudad Juárez, dat is de vraag die op deze avond centraal staat. 
De Kamervoorzitter gaat uitvoerig in op de schending van vrouwenrechten in deze Mexicaanse grensstad en plaatst deze in internationaal perspectief. Gerdi Verbeet: ‘Tussen 1999 en 2006 zijn in Mexico zesduizend vrouwen vermoord. Alleen al in het ene jaar 2004 vonden 1205 vrouwen de dood door geweld. In de staat Chihuahua en de stad Ciudad Juárez is het geweld het grootst. Bijna alle slachtoffers zijn arme migranten, die in de assemblagefabrieken werken. Hun lichamen worden vaak later op de vuilnisbelt aangetroffen – symbool voor hoe de mannen hen zien. Als oud vuil.’ 
Nog te vaak blijven daders onbestraft, stelt Gerdi Verbeet. ‘Als de Mexicaanse overheid laks is, als de gouverneur van Chihuahua zegt, dat de slachtoffers het aan zichzelf te wijten hebben, als de politie van Ciudad Juárez machteloos toekijkt – dan moeten andere landen hun stem verheffen.’ 

Gerechtigheid
Arsène van Nierop, voorzitter van stichting Hester en moeder van Hester, vraagt om gerechtigheid. ‘Ik merk aan den lijve hoe pijnlijk het is als er onvoldoende wordt gedaan om recht te halen, als je merkt dat gezagsdragers niet doen wat ze moeten doen.’  De heersende straffeloosheid in deze regio werd haar pas in de loop der jaren duidelijk. ‘Moord is altijd zinloos, absurd, maar hier werd het bijna normaal gevonden.’ 
Ook staat ze stil bij het overlijden van Esther Chávez, oprichtster van de organisatie Casa Amiga en fervent voorvechtster van de naleving van mensenrechten, op 26 december afgelopen jaar. ‘We bonden samen de strijd aan tegen het geweld door vrouwen weerbaarder te maken,’ aldus Arsène van Nierop.  Ook citeert ze een gedeelte van de tekst van de overlijdenskaart van Esther Chávez: ‘Er is nog veel werk dat ons te doen staat. De weg voorwaarts is lang en inspannend, maar er komt een moment waarop mijn stem nieuwe stemmen bereikt die de gerechtigheid voor vrouwen nastreven. Die gerechtigheid betreft de gehele mensheid, omdat je zo een meer rechtvaardige en democratische samenleving bereikt.’ 

Rekenschap
Wil Pansters zet de actuele ontwikkelingen in Ciudad Juárez en Mexico in historisch en cultureel perspectief. Wat is daar aan de hand? Waarom escaleert het geweld juist daar en wat zegt dit over de kwaliteit van de democratie en rechtsstaat in Mexico? De hoogleraar Latijns Amerika houdt een interessant betoog over ‘de plek des onheils’, oftewel Ciudad Juárez. Het is volgens hem niet alleen de drugsoorlog die ten grondslag ligt aan het geweld. ’Er is meer aan de hand,’ aldus de hoogleraar. ‘De grote vraag die nu op tafel ligt is of de externe druk uit de Verenigde Staten en de politieke druk van Mexicaanse machthebbers om coûte-que-coûte aan de repressieve strategie vast te houden zo sterk zullen zijn dat de sociale en morele roep van onderop om rekenschap, gerechtigheid en rechtsgelijkheid ervoor moet wijken.’ Het gaat om de bescherming van de normatieve fundamenten van democratie en mensenrechten, stelt Wil Pansters. ‘Voor dit risico bestaan, helaas, voldoende aanwijzingen. In de afgelopen jaren hebben verschillende binnen- en buitenlandse mensenrechtenorganisaties gewezen op schendingen van rechten als gevolg van de mano dura-aanpak. Verder bestaat in Mexico, en de rest van Latijns Amerika, een lange politieke en culturele traditie van simulatie: er zijn instituties, er worden verkiezingen georganiseerd, er zijn functionerende rechtbanken, mensenrechtenorganisaties, internationale verdragen ondertekend, en toch lopen zoveel mensen en groepen voortdurend aan tegen de grenzen van de waarachtigheid en verantwoording. Geweld tegen vrouwen en in het algemeen kan alleen effectief bestreden worden als ook voor simulatie de prijs van electorale, politieke en morele rekenschap moet worden betaald. Als dat niet gebeurt dan is er volgens een Mexicaanse voorvechtster van vrouwenrechten sprake van medeplichtigheid.‘ 

Dwaze moeders
Dan is het woord aan het publiek. Vragen volgen elkaar in rap tempo op. In hoeverre is het geweld tegen vrouwen een cultureel probleem? Waarom komt het vooral in Ciudad Juárez voor en minder in andere grenssteden? Is pressie uit het buitenland het enige redmiddel? Vakkundig beantwoordt Wil Pansters de vragen. Cultuur is volgens hem niet de enige oorzaak van deze complexe problematiek en het geweld beperkt zich niet alleen tot deze Mexicaanse grensstad. De hoogleraar stelt ook dat de oplossing voor dit probleem niet uitsluitend van over de grenzen moet komen. Hij ziet een belangrijke rol weggelegd voor de lokale bevolking. Wil Pansters: ’De vrouwen die zich samen sterk maken, zoals de Dwaze Moeders, kunnen druk van onderaf uitoefenen. Deze kan niet zo makkelijk door de overheid aan de kant worden geschoven als druk van buitenaf. Er ontstaan electorale risico's als de stemmen vanuit het volk komen en dat is veel bedreigender voor de politiek.’ Ook wordt er gesproken over de moed van personen als Esther Chávez en advocate Luz Castro die, ondanks bedreigingen en tegenwerking, toch altijd hun werkzaamheden bleven voortzetten. 

Machocultuur
Na de pauze ontstaat er een levendige discussie die op deskundige wijze en met veel bezieling wordt geleid door Kamervoorzitter Gerdi Verbeet. Door het panel, naast Wil Pansters bestaande uit Monique van Daalen (plaatsvervangend secretaris-generaal op het ministerie van Buitenlandse Zaken), Edwin Koopman (journalist) en Paul Jaspers (econoom en net terug uit Ciudad Juárez), worden verschillende invalshoeken belicht. Paul Jaspers, die in Mexico heeft gestudeerd en een vriendin heeft die afkomstig en woonachtig is in Ciudad Juárez, geeft een indrukwekkende schets van de huidige stand van zaken in deze grensstad. ‘De situatie is zeer gevaarlijk. Mensen gaan het liefst niet de straat op, alleen als je echt moet. Dan kies je niet voor het openbaar vervoer maar voor je eigen auto, dat is veiliger. Zelfs binnen in huis voelen mensen zich niet veilig, voor vrouwen is het alleen maar erger.’  
Met stellingen als Het is een illusie dat geweld tegen vrouwen kan worden uitgebannen in een machocultuur en Mexico is pas een democratische rechtstaat als het de daders vervolgt en bestraft wordt het debat nog wat aangewakkerd. ‘We moeten het Mexicaanse volk het gevoel geven dat ze er niet alleen voor staan en dat de wereld meekijkt,’ vindt Monique van Daalen. Ze geeft aan dat de zaak Hester ook tijdens het staatsbezoek van afgelopen jaar aan Mexico aan de orde is gekomen. Journalist Edwin Koopman is van mening dat druk vanuit het buitenland de bevolking ondersteunt maar dat het probleem toch in eerste instantie door de Mexicanen zelf moet worden opgelost.
Na een interactieve discussie waarin diverse aspecten zijn belicht – van de rol van het bedrijfsleven tot de invloed van de media – is het laatste woord aan Gerdi Verbeet. Zij benadrukt het belang van stichting Hester en haar activiteiten: ‘We moeten aan de bel blijven trekken en ons best doen om de situatie in Ciudad Juárez zoveel mogelijk onder de aandacht te brengen.’

Zie ook de volledige tekst van de toespraken van Gerdi Verbeet en Wil Pansters (pdf).

Lien De Coster was er ook bij en schreef op de website van La Ruta een verslag van de Hesterlezing onder de titel het kantelmoment van Ciudad Juárez.

Haags Straatnieuws besteedde in het april/mei-nummer uitgebreid aandacht aan de Hesterlezing in een interview met Gerdi Verbeet en Arsène van Nierop.

We danken onze hoofdsponsor van deze bijeenkomst: Lemontree. Het is een heel bijzonder evenement geworden waar we volgend jaar zeker een vervolg aan zullen geven!